تخمین پارامترهای جذب سرب در برخی خاک های استان مازندران توسط مدل های رگرسیونی

امروزه یکی از مشکلات زیست محیطی مناطق پر جمعیت و صنعتی، آلودگی خاک و آب های زیرزمینی به سرب می باشد. جذب سرب توسط فاز جامد خاک ها تعیین کننده تحرک، انتقال و فراهمی زیستی سرب در خاک می باشد. شاخص های جذب سرب توسط خاک ها را می توان توسط هم دمای جذب تعیین نمود. هم دماهای جذب، اطلاعات مفیدی درباره گنجایش نگهداری و قدرت جذب سرب در خاک فراهم می کنند. از آنجایی که روش های آزمایشگاهی تعیین ضرایب جذب با صرف هزینه، وقت و آلودگی محیط-زیست و خطر زیادی همراه است، می توان با استفاده از ویژگی های زودیافت خاک مانند درصد رس، سیلت، شن، ماده آلی، کربنات کلسیم معادل، و ph با کمک توابع انتقالی رگرسیونی، ضرایب جذب سرب در خاک را بدون صرف هزینه و وقت اضافی تخمین زد. هدف از این پژوهش، برازش مدل های رگرسیونی مناسب جهت برآورد ضرایب جذبی سرب در برخی خاک های استان مازندران با استفاده از روش رگرسیون چند متغیره بود. بدین منظور 100 نمونه خاک از استان مازندران تهیه، همدمای جذب سرب اندازه گیری شده و پارامترهای جذب سرب توسط این خاک ها با استفاده از هم دماهای جذب معادلات لانگمویر و فروندلیچ برآورد گردید. سپس معادلات رگرسیونی مناسب جهت تخمین شاخص های جذب سرب توسط ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک ها توسعه داده شد. نتایج نشان داد شاخص های کمیّت یا ظرفیت جذب سرب (qmax و kf)، با ویژگی های خاک شامل درصد رس، ماده آلی، گنجایش تبادل کاتیونی، کربنات کلسیم معادل و درصد سیلت همبستگی مثبت و معنی داری دارند. شاخص (n) که بیانگر شدت جذب سرب در خاک ها می باشد نیز با درصد ماده آلی، گنجایش تبادل کاتیونی و ph خاک همبستگی داشت. ضریب توزیع متوسط ( )، در خاک های مورد مطالعه بیشترین همبستگی مثبت و معنی دار را با درصد سیلت نشان داد. مدل های متعددی جهت تخمین ضرایب جذبی سرب در خاک های مورد مطالعه با استفاده از ویژگی های زودیافت خاک برازش داده شد. جهت برآورد پارامترهای ظرفیت جذبی فروندلیچ و لانگمویر (qmax و kf) ویژگی هایی چون درصد ماده آلی، کربنات کلسیم معادل، گنجایش تبادل کاتیونی و درصد رس و سیلت وارد مدل شدند، امّا ضرایب تبیین این ویژگی ها در تخمین شاخص های ، n و قدرت پیوند (kl)، معنی دار نشد. به طور کلی در جذب سرب، ویژگی های خاک شامل درصد رس، ماده آلی، گنجایش تبادل کاتیونی، کربنات کلسیم معادل و درصد سیلت مهم ترین پارامترهایی بودند که وارد مدل شدند. به علاوه، در این پژوهش جهت تخمین بهتر پارامترهای جذبی سرب، داده ها بر اساس کاربری های مختلف تفکیک شدند اما تفکیک داده ها براساس کاربری موجب بهبود برآورد پارامترهای جذبی سرب توسط رگرسیون چندمتغیره نگردید.